Quảng Bình không chỉ nổi tiếng với hàng loạt danh lam thắng cảnh như hệ thống hang động kỳ vĩ, những cánh rừng nguyên sinh, những con đường lịch sử mà còn nổi tiếng với các công trình kiến trúc thời xưa, trong đó không thể không kể đến là Quảng Bình Quan.

Quảng Bình Quan là một thành lũy vững chãi thuộc hệ thống Lũy Thầy. Công trình được xây vào năm 1639 và trở thành một trọng yếu quan trọng ở khu vực đàng Trong. Hiện nay, đây là 1 di tích lịch sử văn hóa được coi trọng ở tỉnh Quảng Bình, một minh chứng lịch sử sống động của địa phương và đất nước. Trong quá khứ tuy đã bị phá hủy không ít lần nhưng giờ đây Quảng Bình Quan đã được phục chế gần như nguyên vẹn.

Quảng Bình Quan dưới thời Nguyên được xây bằng đất (năm 1631) với mục đích bảo vệ kinh thành Nguyễn. Nó nằm trong hệ thống Lũy Thầy gồm Lũy Trường Sa, Lũy Trấn Ninh,  Lũy Nhật Lệ, Lũy Trường Dục kéo dài khoảng 30km.  Hệ thống Lũy Thầy được được thiết kế bởi Quân sư chúa Nguyễn Đào Duy Từ. Ngoài thiết kế, ông còn là người trực tiếp chỉ đạo xây dựng (1631 - 1634) với mục đích giúp chúa Nguyễn Đàng Trong chống lại các cuộc tấn công của chúa Trịnh đằng ngoài ở thời kỳ Trịnh - Nguyễn giao tranh. Ở đây có địa thế gần núi, tựa khe nên rất vững chãi, ngăn cách với vùng phía Bắc. 

Quảng Bình Quan xưa

Vào thời chúa Nguyễn vị trì, người phương Bắc nếu muốn đi vào dinh Quảng Bình bằng đường bộ thì bắt buộc phải đi qua Quảng Bình Quan xuất trình những giấy tờ cần thiết thì mới dược vào cửa Nam Môn nhập thành. Nếu đi bằng đường thủy thì ngồi thuyền đến cửa Nhật Lệ, trình giấy tờ tại cửa quan Thủ Ngự rồi đi thuyền tới bến cửa đông nhập thành. 

Quảng Bình Quan nằm ngay ở đoạn trấn giữ huyết mạch giao thông đường bộ Bắc Nam và đường thủy từ cửa biển Nhật Lệ vào. Cũng bởi vậy mà đã hơn 7 lần quân xâm lược chúa Trinh vượt sông Gianh vào miền Trong đều bị cản lại. Tuy là một chứng tích đau thương trong thời kỳ đất nước phân tranh nhưng Quảng Bình Quan đã phát huy được nghệ thuật kiến trúc thành lũy quân sự của Việt Nam.  Quảng Bình Quan được xây dựng theo mô hình kiến trúc có sự kết hợp độc đáo giữa hai yếu tố vừa là 1 công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc vừa là chiến lũy chiến đấu vững chãi. Chính công trình này cũng trở thành cảm hứng cho nhiều nhà nghiên cứu kiến trúc quân sự sau này. 

Vào năm 1824, Vua Minh Mạng đã cho thực hiện việc trùng tu Quảng Bình Quan với sự nâng cao tầng tháp canh bằng 1 loại gạch nung chắc chắn. Sau khi khánh thành thì ông đã đưa Quảng Bình Quan vào danh sách các công trình văn hóa lịch sử độc đáo của đất nước. Công trình này cũng được đúc nổi vào Nghi Đỉnh đặt ngay trước Thế Miếu ở Tử Cấm Thành. 

Trước cuộc cách mạnh tháng 8/1945, Quảng Bình Quan vẫn có hào ở ngoài thành, cầu gạch vòng qua hào. Thế nhưng công trình đã bị quân Pháp phá hủy khi họ rút chạy khỏi Đồng Hới vào năm 1954. Thời gian sau được phục chế lại như cũ. Đến năm 1965, nó lại tiếp tục bị phá hoại bởi máy bay Mỹ.

Hiện nay, Quảng Bình Quan đã được phục chế lại như nguyên bản cách đây hơn ba thế kỷ. Quảng Bình Quan, một di tích kiến trúc có giá trị lịch sử và nghệ thuật, biểu tượng đặc trưng về văn hóa của vùng đất địa linh nhân kiệt.Nếu có dịp ghé thăm Quảng Bình, Bạn đừng quên bỏ qua địa điểm đặc biệt này nhé.

 Tham quan Quảng Bình Quan